อนุปสงฺกมิตฺวา อปฏิกฺกมิตฺวา ปน มชฺฌตฺตภาเวน ตปฺปนฺตสฺส สีตํ วูปสมฺมติ, ตสฺมา ปลาลคฺคิ วิย โกธโน ปุคฺคโล มชฺฌตฺตภาเวน อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ, น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพฯ

กลฺยาณมิตฺโตติ สุจิมิตฺโตฯ กลฺยาณสหาโยติ สุจิสหาโยฯ สหายา นาม สหคามิโน สทฺธิํจราฯ กลฺยาณสมฺปวงฺโกติ กลฺยาเณสุ สุจิปุคฺคเลสุ สมฺปวงฺโก, ตนฺนินฺนตปฺโปณตปฺปพฺภารมานโสติ อตฺโถฯ

8. คูถภาณีสุตฺตวณฺณนา

[28] อฏฺฐเม คูถภาณีติ โย คูถํ วิย ทุคฺคนฺธกถํ กเถติฯ ปุปฺผภาณีติ โย ปุปฺผานิ วิย สุคนฺธกถํ กเถติฯ มธุภาณีติ โย มธุ วิย มธุรกถํ กเถติฯ สภคฺคโตติ สภาย ฐิโตฯ ปริสคฺคโตติ คามปริสาย ฐิโตฯ ญาติมชฺฌคโตติ ญาตีนํ มชฺเฌ ฐิโตฯ ปูคมชฺฌคโตติ เสณีนํ มชฺเฌ ฐิโตฯ ราชกุลมชฺฌคโตติ ราชกุลสฺส มชฺเฌ มหาวินิจฺฉเย ฐิโตฯ อภินีโตติ ปุจฺฉนตฺถายานีโตฯ สกฺขิปุฏฺโฐติ สกฺขิํ กตฺวา ปุจฺฉิโตฯ เอหมฺโภ ปุริสาติ อาลปนเมตํฯ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วาติ อตฺตโน วา ปรสฺส วา หตฺถปาทาทิเหตุ วา ธนเหตุ วาฯ อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วาติ เอตฺถ อามิสนฺติ ลญฺโช อธิปฺเปโตฯ กิญฺจิกฺขนฺติ ยํ วา ตํ วา อปฺปมตฺตกํ อนฺตมโส ติตฺติริยวฏฺฏกสปฺปิปิณฺฑนวนีตปิณฺฑาทิมตฺตกสฺส ลญฺชสฺส เหตูติ อตฺโถฯ สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหตีติ ชานนฺโตเยว มุสาวาทํ กตฺตา โหติฯ

เนลาติ เอลํ วุจฺจติ โทโส, นาสฺส เอลนฺติ เนลา, นิทฺโทสาติ อตฺโถฯ ‘‘เนลงฺโค เสตปจฺฉาโท’’ติ (อุทา. 65) เอตฺถ วุตฺตสีลํ วิยฯ กณฺณสุขาติ พฺยญฺชนมธุรตาย กณฺณานํ สุขา, สูจิวิชฺฌนํ วิย กณฺณสูลํ น ชเนติฯ อตฺถมธุรตาย สกลสรีเร โกปํ อชเนตฺวา เปมํ ชเนตีติ เปมนียาฯ หทยํ คจฺฉติ อปฺปฏิหญฺญมานา สุเขน จิตฺตํ ปวิสตีติ หทยงฺคมาฯ คุณปริปุณฺณตาย ปุเร ภวาติ โปรีฯ ปุเร สํวฑฺฒนารี วิย สุกุมาราติปิ โปรีฯ ปุรสฺส เอสาติปิ โปรีฯ ปุรสฺส เอสาติ นครวาสีนํ กถาติ อตฺโถฯ